ยาเบาหวาน ทำงานอย่างไร

---

ผู้เขียน : shopaga.kวันที่ : 22/08/2025หมวด : ยา

     โรคเบาหวานเกิดจากภาวะที่ร่างกายมีน้ำตาลในเลือดสูงเกินไป ส่วนหนึ่งอาจเกิดจากฮอร์โมนอินซูลิน เช่น ร่างกายสร้างอินซูลินไม่เพียงพอ หรือไม่ตอบสนองต่ออินซูลินได้ดี ปัจจัยอื่น ๆ อาจเกิดจากระดับน้ำตาลที่สูงโดยตรง ดังนั้นผู้ป่วยเบาหวานจึงจำเป็นต้องใช้ “ยาเบาหวาน” เพื่อช่วยควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม ปัจจุบัน ยาเบาหวานมีหลายประเภท มีวิธีการออกฤทธิ์ที่แตกต่างกันไปเพื่อให้ครอบคลุมทุกขั้นตอนของการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดสูง

กลไกการทำงานหลัก ๆ ของยาเบาหวาน ได้แก่

1. ลดการสร้างน้ำตาลจากตับ

     ตับของเราสามารถสร้างน้ำตาลขึ้นเองได้ ยานี้จะไปลดขั้นตอนนั้น ทำให้น้ำตาลในเลือดไม่สูงเกินไป

     ตัวอย่างยา เช่น เมทฟอร์มิน (Metformin)

2. กระตุ้นตับอ่อนให้หลั่งอินซูลินมากขึ้น

     เหมาะสำหรับคนที่ตับอ่อนยังทำงานได้อยู่ แต่หลั่งอินซูลินไม่เพียงพอ

     ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ เช่น ไกลเบนคลาไมด์ (Glibenclamide) ไกลพิไซด์ (Glipizide) ไกลคลาไซด์ (Gliclazide)

3. ช่วยให้ฮอร์โมนอินซูลินทำงานได้ดีขึ้น

     ยาจะไปออกฤทธิ์ทำให้เซลล์ของร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินได้ดี เซลล์จึงสามารถนำน้ำตาลไปใช้เป็นพลังงาน ระดับน้ำตาลในเลือดจึงลดลง

     ตัวอย่างยา เช่น ไพโอกลิตาโซน (Pioglitazone )

4. ชะลอการดูดซึมน้ำตาลจากอาหาร

     ยาจะไปยับยั้งเอนไซม์ในลำไส้ ทำให้น้ำตาลจากอาหารเข้าสู่กระแสเลือดช้าลง

     ตัวอย่างยา เช่น อะคาร์โบส (Acarbose)

5. กำจัดน้ำตาลออกทางปัสสาวะ

     ช่วยให้ไตขับน้ำตาลส่วนเกินออกมากับปัสสาวะ ระดับน้ำตาลในเลือดจึงลง

     ตัวอย่างยา เช่น คานากลิโฟลซิน (Canagliflozin), ดาพากลิโฟลซิน (Dapagliflozin), เอมพากลิโฟลซิน (Empagliflozin) 

6. เลียนแบบฮอร์โมนในลำไส้

     ในลำไส้ จะมีฮอร์โมนที่กระตุ้นให้ตับอ่อนหลั่งอินซูลินมากขึ้นเมื่อรับประทานอาหาร ยาในกลุ่มนี้จึงมีข้อดี คือ ช่วยลดความเสี่ยงการเกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำซึ่งเป็นผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยจากการใช้ยาลดน้ำตาล นอกจากนี้ ยายังลดการสร้างน้ำตาลจากตับ และยังทำให้รู้สึกอิ่ม

     ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ เช่น เซมากลูไทด์ (Semaglutide), ลิรากลูไทด์ (Liraglutide)

     

     จะเห็นว่า ยาเบาหวานทำงานหลายวิธี ทั้งกระตุ้นอินซูลิน ลดการสร้างน้ำตาลที่ตับ ช่วยให้อินซูลินทำงานดีขึ้น หรือแม้แต่ขับน้ำตาลออกทางปัสสาวะ คนไข้แต่ละคนอาจใช้ยาต่างชนิดกันตามสภาพร่างกาย บางคนต้องใช้ยาหลายตัวร่วมกันเพื่อควบคุมน้ำตาลให้ได้ผล ดังนั้น เพื่อให้การรักษาเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ควรรับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด ไม่หยุดยาหรือปรับยาเอง นอกจากการใช้ยาแล้ว การปรับพฤติกรรมโดยการควบคุมอาหารและการออกกำลังกายก็มีส่วนช่วยให้การคุมระดับน้ำตาลในเลือดดีขึ้น และหากมีข้อสงสัยเรื่องโรคเบาหวานและยาลดน้ำตาลในเลือดสามารถปรึกษาเภสัชกรได้ตลอด 24 ชั่วโมง

---