อาการนอนไม่หลับในเด็กและวัยรุ่น

     ภาวะนอนไม่หลับในเด็ก คือ ความผิดปกติของการนอนหลับหรือการตื่น เกิดขึ้นจากการเริ่มต้นนอนหลับเองได้ยากหรือคงการนอนหลับให้ต่อเนื่องไม่ได้ ซึ่งจะนำไปสู่การนอนไม่หลับเรื้อรัง เกณฑ์การวินิจฉัยระบุว่าเด็กมีอาการผิดปกติ คืออาการนอนไม่หลับควรเกิดขึ้นอย่างน้อยสามครั้งต่อสัปดาห์ และเกิดต่อเนื่องเป็นเวลาอย่างน้อยสามเดือน

     ปริมาณการนอนหลับจะมีการเปลี่ยนแปลงไปตามช่วงวัยตั้งแต่แรกเกิดจนถึงวัยรุ่น ในเด็กทารกแรกเกิดที่มีอายุน้อยกว่า 3 เดือน มักจะมีช่วงเวลาในการนอนหลับครั้งละ 1 ถึง 4 ชั่วโมง แต่จะตื่นบ่อยเพื่อกินนม โดยรวมแล้วจะมีเวลานอนประมาณ 16-18 ชั่วโมงต่อวัน ในช่วงวัยอื่น ๆ จะมีปริมาณชั่วโมงที่เหมาะสมในการนอนดังต่อไปนี้

• อายุ 4 – 12 เดือน: 12 – 16 ชั่วโมง
• อายุ 1 -2 ปี: : 11 – 14 ชั่วโมง
• อายุ 3 -5 ปี: : 10 – 13 ชั่วโมง
• อายุ 6 -12 ปี: : 9 – 12 ชั่วโมง
• อายุ 13 -18 ปี: 8 – 10 ชั่วโมง

สาเหตุและอาการนอนไม่หลับในเด็กแต่ละช่วงวัย

• ช่วงอายุ 6 เดือน – 2 ปี จะพบว่าเด็กยังไม่นอนสามารถนอนด้วยตัวเองได้ ต้องอาศัยให้ผู้ใหญ่คอยช่วยกล่อมและอาจจะยังตื่นกลางดึกร่วมด้วย
• ช่วงอายุ 2 -6 ปี จะเกิดจากปัญหาทางพฤติกรรมกลัวการเข้านอน เช่น จากการกลัวผี ความมืด ฝันร้าย หรือมีภาวะพฤติกรรมผิดปกติขณะนอนหลับ (Parasomnias) เช่น ละเมอเดิน ละเมอพูด
• ช่วงอายุ 6 - 11 ปี เด็กมีความตื่นตัวมากขึ้นจากการมีเพื่อนและกิจกรรมอื่น ๆ มีปัญหาครอบครัวและปัญหาที่โรงเรียน
• ในเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป จะมีกิจกรรมและความสนใจทางสังคม ถูกกระตุ้นอารมณ์และความคิดได้ง่าย มีการใช้สารเสพติดหรือดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน

แนวทางการรักษา

1. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมโดยเน้นให้ความรู้และฝึกฝนผู้ปกครอง ซึ่งจะมีความแตกต่างกันไปในคนไข้เด็กแต่ละช่วงวัย เช่น ฝึกให้เด็กนอนหลับได้ด้วยตัวเอง หากเด็กร้องไห้ขณะนอนต้องไม่ไปกล่อมจนกว่าเด็กจะร้องไห้เกินกว่าเวลาที่กำหนด เช่น เกิน 5 นาที ไม่ปล่อยเด็กดูทีวี แต่ควรอ่านนิทานให้เด็กฟังก่อนนอนแทน ควรปลุกให้เด็กตื่นตรงเวลา และฝึกให้เด็กนอนคนเดียวได้เมื่อเริ่มโตขึ้น

2. การรักษาโดยการใช้ยา จะใช้ควบคู่ไปกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ตัวอย่างยาที่ใช้ ได้แก่ ยาแก้แพ้กลุ่ม Antihistamines, ยากลุ่ม Benzodiazepine, ยาแก้ซึมเศร้า ส่วนเมลาโทนินส่วนใหญ่ใช้ในผู้ป่วยเด็กที่มีภาวะสมาธิสั้น (ADHD), กลุ่มอาการออทิสติก (Autism Spectrum Disorder, ASD) หรือมีความบกพร่องทางระบบประสาทและพัฒนาการ

บทความโดย ภญ. พรลภัส บุญสอน

เอกสารอ้างอิง

• Deshpande et al. (2022). Common Sleep Disorders in Children. American Academy of Family Physicians, 105(2), 168-176.
• Kang, E. K. & Kim, S. S. (2020, July 15). Behavioral insomnia in infants and young children. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7940085/
• ถิรพร ตั้งจิตติพร. (2566). ภาวะนอนไม่หลับในเด็กและวัยรุ่น. https://www.childrenhospital.go.th/wp-content/uploads/2023/04/Insomnia