5 Checklists วันนี้คุณ ‘โอเค’ จริงหรือเปล่า?

ในโลกปัจจุบันที่เต็มไปด้วยความเร่งรีบและแรงกดดัน "สุขภาพจิต" ได้กลายเป็นประเด็นสำคัญที่ทุกคนควรให้ความใส่ใจไม่แพ้สุขภาพกาย เพราะเมื่อจิตใจอ่อนแอ ร่างกายก็อาจได้รับผลกระทบตามไปด้วย หลายคนอาจไม่รู้ว่ากำลังเผชิญกับปัญหาสุขภาพจิต หรือบางครั้งก็มองข้ามสัญญาณเตือนเล็กๆ น้อยๆ ไป วันนี้เราจะมาทำความเข้าใจถึงสาเหตุ อาการที่ควรระวัง 5 อย่าง และแนวทางการช่วยเหลือเมื่อคุณรู้สึกไม่โอเค

สาเหตุที่ทำให้สุขภาพจิตแย่ลง
     ปัญหาสุขภาพจิตเกิดจากปัจจัยที่ซับซ้อน ทั้งจากภายในตัวบุคคลและสภาพแวดล้อมภายนอก:
ปัจจัยทางชีวภาพ: การเปลี่ยนแปลงของสารเคมีในสมอง เช่น สารเซโรโทนิน หรือโดปามีน ที่ส่งผลต่ออารมณ์และพฤติกรรม
พันธุกรรม: หากมีคนในครอบครัวเคยมีประวัติปัญหาสุขภาพจิต ก็อาจมีความเสี่ยงมากขึ้น
ประสบการณ์เลวร้ายในชีวิต: การเผชิญกับเหตุการณ์สะเทือนใจ เช่น การสูญเสีย ความรุนแรง การถูกทารุณกรรม หรืออุบัติเหตุ
ความเครียดสะสม: จากการเรียน การทำงาน ปัญหาความสัมพันธ์ หรือปัญหาทางการเงิน
การเจ็บป่วยทางกายเรื้อรัง: โรคประจำตัวที่ทำให้เกิดความทุกข์ทรมาน อาจส่งผลกระทบต่อสภาพจิตใจ
การใช้สารเสพติดและแอลกอฮอล์: สารเหล่านี้สามารถกระตุ้นหรือทำให้อาการของปัญหาสุขภาพจิตแย่ลงได้

5 อาการที่ควรระวัง เมื่อสุขภาพจิตกำลังส่งสัญญาณ
     การตระหนักรู้ถึงอาการเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญ หากคุณหรือคนใกล้ชิดมีอาการดังต่อไปนี้ ควรเริ่มมองหาวิธีช่วยเหลือ:
อารมณ์แปรปรวนผิดปกติ: รู้สึกเศร้า หดหู่ หรือวิตกกังวลอย่างรุนแรงติดต่อกันนานกว่า 2 สัปดาห์ โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน หรือมีอารมณ์ฉุนเฉียว โกรธง่ายกว่าปกติ รวมถึงรู้สึกไร้ค่า สิ้นหวัง และคิดถึงเรื่องความตายบ่อยครั้ง
ขาดความสนใจในสิ่งรอบตัวและแยกตัว: สูญเสียความสนใจในกิจกรรมที่เคยชอบ หรือในงานอดิเรกที่เคยทำ รู้สึกเบื่อหน่าย ไม่มีความสุข และเริ่มแยกตัวออกจากสังคม ครอบครัว หรือเพื่อนฝูง หลีกเลี่ยงการพบปะผู้คน
ความผิดปกติในการนอนหลับและการกิน: นอนไม่หลับ หลับยาก หรือนอนมากเกินไปผิดปกติ รวมถึงพฤติกรรมการกินที่เปลี่ยนไป เช่น กินน้อยลงมากจนน้ำหนักลด หรือกินมากผิดปกติจนน้ำหนักเพิ่มขึ้น
พลังงานลดลงอย่างมากและอ่อนเพลีย: รู้สึกเหนื่อยล้า ไม่มีแรงในการทำกิจกรรมประจำวัน แม้จะนอนหลับพักผ่อนเพียงพอ ไม่มีสมาธิในการทำงานหรือการเรียน และรู้สึกความคิดช้าลง
มีอาการทางกายที่หาสาเหตุไม่เจอ: ปวดหัว ปวดท้อง แน่นหน้าอก หรือปวดเมื่อยตามตัว โดยที่แพทย์ตรวจแล้วไม่พบความผิดปกติทางร่างกายที่ชัดเจน ซึ่งอาจเป็นอาการที่แสดงออกทางกายจากความเครียดและความวิตกกังวล

ถ้าคุณมีครบมากกว่า 3 ใน 5 ข้อนี้แล้วล่ะก็ อย่าอยู่กับอาการเหล่านี้เพียงคนเดียว คุณควรหาคนที่พร้อมรับฟังคุณด้วยความจริงใจ แนะนำให้
          พบจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยา: เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม จิตแพทย์สามารถให้คำปรึกษา บำบัดด้วยการพูดคุย (จิตบำบัด) หรือพิจารณาการใช้ยาหากจำเป็น การไปพบจิตแพทย์ไม่ใช่เรื่องน่าอาย แต่เป็นการรักตัวเองอย่างแท้จริง
          ปรึกษาสายด่วนสุขภาพจิต 1323: โทรฟรีตลอด 24 ชั่วโมง เป็นช่องทางที่สะดวกและรวดเร็วที่สุด คุณจะได้รับคำปรึกษาและคำแนะนำเบื้องต้นจากผู้เชี่ยวชาญจากกรมสุขภาพจิต ซึ่งสามารถช่วยบรรเทาความทุกข์ใจในเบื้องต้น และแนะนำแนวทางการช่วยเหลือต่อไป
          ปรึกษาแพทย์ประจำตัวหรือโรงพยาบาลใกล้บ้าน: หากไม่แน่ใจว่าจะเริ่มต้นอย่างไร แพทย์ประจำตัวสามารถให้คำแนะนำเบื้องต้นและส่งต่อคุณไปยังจิตแพทย์ได้
          ปรึกษาแพทย์ทางแพลตฟอร์มออนไลน์: ปัจจุบันมีแอปพลิเคชันหรือเว็บไซต์ที่ให้บริการปรึกษาจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาออนไลน์ เช่น Ooca (อูก้า) ซึ่งบางโครงการอาจมีการให้บริการฟรี หรือมีค่าใช้จ่ายที่ไม่แพง ทำให้เข้าถึงได้ง่ายขึ้น
          พูดคุยกับคนใกล้ชิดที่ไว้ใจได้: การระบายความรู้สึกกับคนในครอบครัว เพื่อนสนิท หรือคนที่คุณไว้ใจ อาจช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายและไม่รู้สึกโดดเดี่ยว อย่างไรก็ตาม หากอาการไม่ดีขึ้น ควรขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ
          ออกกำลังกาย: จากงานวิจัยการออกกำลังกายช่วยปรับอารมณืของคุณได้ เพราะช่วยเพิ่มการหลั่งสารแห่งความสุขออกมา โดยมีประโยชน์อย่างยิ่งสำหรับผู้ที่มีภาวะซึมเศร้าระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง
         

          การดูแลสุขภาพจิตเป็นเรื่องสำคัญพอๆ กับการดูแลสุขภาพกาย หากคุณกำลังเผชิญกับความรู้สึกที่อึดอัด สิ้นหวัง หรือมีสัญญาณเตือนเหล่านี้ จงจำไว้ว่าคุณไม่ได้อยู่คนเดียว มีผู้เชี่ยวชาญและช่องทางต่างๆ พร้อมที่จะช่วยเหลือคุณเสมอ อย่ากลัวที่จะขอความช่วยเหลือ และโปรดจำไว้ว่า "คุณไม่ได้อยู่กับอาการนี้คนเดียว ยังมีคนอีกมากมายพร้อมอยู่เคียงข้างคุณเสมอนะ :) "

บทความโดย ภญ.ขวัญกวินท์ ธนเสถียรธานนท์ (แก้ม)

แหล่งอ้างอิง 
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression
https://www.thaihealth.or.th
https://www.nhs.uk/mental-health/self-help/guides-tools-and-activities/exercise-for-depression/